AI - 'Mỏ vàng' mới của thợ đào Bitcoin

Nguyên nhân không nằm ở bản thân đồng Bitcoin, mà nằm ở việc các công ty này đang nắm giữ thứ tài sản mà cả thế giới khao khát: cơ sở hạ tầng năng lượng khổng lồ.

Trong một cuộc chuyển mình mang tính chiến lược, các thợ đào đang biến "nghề tay trái" thành nguồn sống chính bằng cách cải tạo các trung tâm dữ liệu của họ để phục vụ cơn khát điện năng của trí tuệ nhân tạo (AI).

Từ những kẻ đi giải thuật toán, họ trở thành những nhà cung cấp hạ tầng thiết yếu cho Amazon, Microsoft hay Alphabet, tạo ra một làn sóng đầu tư mới đầy sôi động nhưng cũng tiềm ẩn không ít rủi ro và thách thức về mặt kỹ thuật lẫn địa chính trị.

Cuộc đua tận dụng "tài sản chìm"

Khai thác Bitcoin, việc sử dụng sức mạnh máy tính khổng lồ để giải các phương trình phức tạp nhằm mở khóa tiền kỹ thuật số - từng là một lĩnh vực tiên phong và siêu lợi nhuận. Tuy nhiên, thời thế đã thay đổi. Sự cạnh tranh gay gắt, chi phí năng lượng tăng cao và đặc biệt là cơ chế "halving" (chia đôi phần thưởng khối) cứ mỗi 4 năm một lần đã khiến biên lợi nhuận của hoạt động này ngày càng mỏng. Đúng lúc "cơn sốt" Bitcoin bắt đầu hạ nhiệt về mặt hiệu quả kinh doanh, thì cuộc đua vũ trang AI lại bùng nổ dữ dội.

Sự bùng nổ của AI tạo ra một nhu cầu không đáy đối với chính những tài sản mà các thợ đào Bitcoin đang sở hữu: các trung tâm dữ liệu quy mô lớn, hệ thống làm mát công nghiệp, quỹ đất rộng và quan trọng nhất là các hợp đồng cung cấp điện năng khó tiếp cận. Các "hyperscalers" (những gã khổng lồ công nghệ như Google hay Meta) đang cần những nguồn lực này ngay lập tức để huấn luyện và vận hành các mô hình AI và họ sẵn sàng trả giá cao để không phải xây dựng từ con số không.

Adam Sullivan, Giám đốc điều hành của Core Scientific, đã tuyên bố: "Cơ hội để các thợ đào chuyển đổi sang AI là một trong những cơ hội lớn nhất mà tôi có thể hình dung ra". Core Scientific là ví dụ điển hình cho sự thành công của chiến lược này. Cổ phiếu của công ty đã tăng gấp bốn lần trong năm 2024 sau khi ký hợp đồng AI đầu tiên vào tháng 2 cùng năm và tiếp tục tăng thêm 10% trong năm nay. Công ty này thậm chí đã vạch ra một lộ trình táo bạo: hoàn toàn rút lui khỏi việc khai thác Bitcoin vào năm 2028 để tập trung toàn lực cho trung tâm dữ liệu AI.

Tác động của xu hướng này lên thị trường chứng khoán là không thể phủ nhận. Quỹ ETF CoinShares Bitcoin Mining đã tăng vọt khoảng 90% trong năm nay, một đà tăng trưởng tăng tốc ngay cả khi Bitcoin đã xóa sạch các khoản lãi đạt được trong đầu năm 2025. Các công ty như Cipher Mining và IREN cũng chứng kiến cổ phiếu tăng vọt sau khi công bố các thỏa thuận dài hạn với Amazon và Microsoft. Việc chuyển đổi này mang lại cho các thợ đào một nguồn khách hàng "túi sâu" (nhiều tiền), sẵn sàng cam kết các hợp đồng thuê dài hạn, ổn định hơn nhiều so với sự biến động điên rồ của giá tiền mã hóa.

Tuy nhiên, đây không phải là một quá trình chuyển đổi liền mạch hay rẻ tiền. Để phục vụ AI, các thợ đào phải thực hiện những cuộc đại tu lớn. Họ cần thay thế các máy đào Bitcoin (ASIC) bằng các đơn vị xử lý đồ họa (GPU) chuyên dụng cho AI, đồng thời nâng cấp hệ thống mạng và làm mát tiên tiến hơn nhiều. Dẫu vậy, đối với các gã khổng lồ công nghệ, việc ký hợp đồng với các thợ đào vẫn nhanh và rẻ hơn so với việc tự đi tìm đất, xin giấy phép điện và xây dựng cơ sở mới.

Rủi ro chuyển đổi và bài toán cân bằng năng lượng quốc gia

Không phải tất cả các công ty đều chọn cách "đoạn tuyệt" với Bitcoin như Core Scientific. Đối với nhiều doanh nghiệp khác, kế hoạch AI giống như một biện pháp phòng ngừa rủi ro (hedging) hơn là một sự thay đổi hoàn toàn. CleanSpark, một tên tuổi lớn trong ngành, gần đây đã huy động được 1,15 tỉ USD để phát triển hạ tầng trung tâm dữ liệu, nhưng họ vẫn cam kết duy trì hoạt động khai thác Bitcoin. Cổ phiếu của CleanSpark cũng đã tăng 25% trong năm nay nhờ chiến lược "chân trong chân ngoài" này.

Matthew Schultz, Giám đốc điều hành của CleanSpark, đã chỉ ra một lợi thế độc đáo mà các thợ đào Bitcoin sở hữu so với các trung tâm dữ liệu AI truyền thống: tính linh hoạt trong sử dụng năng lượng. Các trung tâm dữ liệu AI cần hoạt động liên tục 24/7 ("always on"), trong khi các mỏ đào Bitcoin hoạt động như những "miếng bọt biển" năng lượng.

Schultz giải thích: "Khi có sự cố thời tiết hoặc lưới điện quá tải, chúng tôi có thể cắt giảm một phần danh mục đầu tư để giúp ổn định lưới điện. Và những gì chúng tôi thấy là nhu cầu cho loại tải điện linh hoạt đó lớn hơn nhiều". Khả năng tắt bật nhanh chóng này giúp các công ty điện lực giữ cho đèn vẫn sáng ở những nơi khác, một giá trị mà các trung tâm AI thuần túy không thể cung cấp.

Mặc dù sự phấn khích của nhà đầu tư đang dâng cao, ngành công nghiệp này cũng đối mặt với những rủi ro nghiêm trọng. Kevin Dede, chuyên gia phân tích cấp cao tại H.C. Wainwright, cảnh báo: "Thợ đào Bitcoin có lợi thế về hiểu biết năng lượng, nhưng có sự khác biệt một trời một vực giữa khai thác tiền số và hỗ trợ tính toán hiệu năng cao (HPC). Độ phức tạp và cường độ của HPC lớn hơn gấp nhiều lần". Chi phí nâng cấp cơ sở vật chất là khổng lồ và không phải mỏ đào nào cũng phù hợp để chuyển đổi. Thêm vào đó, những lo ngại về "bong bóng AI" với định giá cổ phiếu quá cao và chi tiêu vốn ồ ạt cũng đang gây ra những rung lắc nhất định trên thị trường.

Một hệ quả vĩ mô đáng chú ý của xu hướng này là sự dịch chuyển địa chính trị của Bitcoin. Khi các thợ đào Mỹ chuyển sang làm "chủ nhà" cho AI vì lợi nhuận cao hơn, sản lượng Bitcoin tại Mỹ sẽ giảm sút và thị phần khai thác sẽ chuyển dịch ra nước ngoài. Điều này đi ngược lại với mục tiêu mà Tổng thống Trump từng tuyên bố là đảm bảo tất cả Bitcoin được "khai thác, đúc và tạo ra tại Mỹ".

Brett Knoblauch, người đứng đầu bộ phận nghiên cứu tài sản kỹ thuật số tại Cantor Fitzgerald, nhận định: "Các cổ đông sẽ định giá một trung tâm dữ liệu AI cao hơn vô hạn so với một trung tâm khai thác Bitcoin. Thị trường gần như đang ép buộc họ phải rời bỏ khai thác Bitcoin để chuyển sang AI". Rõ ràng, dưới áp lực của dòng tiền và lợi nhuận, bức tranh ngành công nghiệp tiền số và hạ tầng công nghệ Mỹ đang được vẽ lại một cách đầy kịch tính.